Ćwiczenia izometryczne
Ćwiczenia izometryczne polegają na wykonywaniu skurczu mięśni, w którym zwiększa się napięcie tkanki mięśniowej, natomiast długość włókien mięśniowych pozostaje względnie stała (skurcz izometryczny).
W trakcie wykonywania ćwiczeń izometrycznych głównym zadaniem pacjenta jest napięcie wybranej grupy mięśniowej, bez zamiaru wykonania ruchu w stawie, do którego przyczepiają się ćwiczone mięśnie.
Podstawowym celem ćwiczeń izometrycznych w fizjoterapii jest uzyskanie przyrostu lub utrzymanie istniejącej masy mięśniowej. Powtarzane ćwiczenia izometryczne powodują aktywację większej liczby jednostek motorycznych, a to przyczynia się do zwiększenia pobudzenia tkanki mięśniowej. W wyżej wymienionej sytuacji przyspiesza się proces rozbudowy tkanki mięśniowej.
Ćwiczenia izometryczne przeciwdziałają prostym zanikom mięśniowym, spowodowanym długotrwałym unieruchomieniem ciała, np. poprzez zastosowanie opatrunku gipsowego w celu unieruchomienia złamanej kości lub zwiększenia stabilizacji stawu. W takim przypadku sam opatrunek stanowi opór, którego pacjent nie może pokonać poprzez napięcie mięśni, wywołując skurcz izometryczny mięśni.
Naprzemienne napinanie i rozluźnianie mięśni przyczynia się do poprawy ukrwienia i pobudzenia metabolizmu, co skutkuje szybszą regeneracją uszkodzonych tkanek, a także przez wzmożenie pracy pompy mięśniowej przyczynia się do zmniejszania obrzęków i zastojów płynów ustrojowych, nagromadzonych w wyniku procesu zapalnego.
Stosowanie ćwiczeń izometrycznych ukierunkowane jest również na działanie przeciwbólowe (naprzemienne napinanie i rozluźnianie mięśni sprzyja zmniejszeniu ucisku na receptory bólowe) oraz zwiększa stabilizację dynamiczną stawów poprzez poprawę funkcjonowania mięśni, które tworzą dynamiczne rusztowanie dla elementów kostnych, do których są przyczepione.
W przypadkach urazów ścięgien, mięśni czy nawet nerwów obwodowych przydatne mogą się okazać ćwiczenia izometryczne, które określa się mianem ćwiczeń Frayeda. Polegają one na tym, że ćwiczoną część ciała ustawia się w pozycji, w której siła grawitacji tworzy opór dla pracujących mięśni, a zadaniem ćwiczącego jest utrzymanie uzyskanej pozycji przez kilka sekund w skurczu izometrycznym. Napinające się brzuśce mięśni pociągają w pierwszej fazie skurczu za swoje ścięgna oraz nieznacznie napinają otaczające tkanki, powodując ślizg ścięgna oraz nieznaczne przemieszczenia tkanki nerwowej, które na dalszym etapie pozostają nieporuszone.
Ćwiczenia czynne
Ćwiczenia czynne w odciążeniu wykonywane są przez pacjenta samodzielnie, w warunkach zmniejszenia lub całkowitego zniesienia siły grawitacji w możliwie największym, bezbolesnym zakresie. Ten rodzaj ćwiczeń wykonuje się w przypadku niepełnego zrostu kostnego, zmian zwyrodnieniowych oraz osłabionej siły mięśniowej (1+, 2 i 2+ w skali Lovetta). Przeciwwskazaniem są natomiast: ostre stany zapalne i gorączka, złamania i stany po zwichnięciu, urazy skóry i tkanek oraz występowanie bólu podczas ćwiczeń.
Ćwiczenia czynne w odciążeniu mają na celu:
- przyspieszenie powrotu siły mięśniowej,
- zmniejszenie dolegliwości bólowych,
- zapobieganie zanikom mięśniowym,
- zapobieganie powstawania przykurczy
- zwiększenie zakresu ruchu.
Ćwiczenia czynne wolne wykonywane są przez pacjenta samodzielnie, z pełną kontrolą napięcia mięśniowego (3 w skali Lovetta). Wykonuje się je najczęściej w przypadku osłabienia siły mięśniowej, ograniczonej ruchomości w stawach albo przy zaburzenia koordynacji nerwowo-mięśniowej.
Ćwiczenia czynne wolne mają na celu:
- zwiększenie siły i wytrzymałości mięśniowej,
- poprawę koordynacji nerwowo-mięśniowej,
- poprawę zakresu ruchu.
Ćwiczenia czynne z oporem wykonywane są przez pacjenta samodzielnie, z pełną kontrolą napięcia mięśniowego, ale polegają na pokonaniu oporu zewnętrznego (4, 5 w skali Lovetta).
Ćwiczenia czynne z oporem mają na celu:
- zwiększenie siły i wytrzymałości mięśniowej.
Ćwiczenia w podwieszeniu
Metoda ćwiczeń w podwieszeniu opiera się na stopniowaniu trudności ćwiczeń – na najniższym poziomie są ćwiczenia w odciążeniu ułatwiające ruch (na tym etapie wykorzystuje się głównie elastyczne linki i podwieszki). Kolejny etap to ćwiczenia w odciążeniu z dawkowanym stopniowo oporem – przy wykorzystaniu np. bocznej kolumny teleskopowej i obciążników. Zaawansowany trening opiera się na wykonywaniu ćwiczeń w tzw. łańcuchach biokinematycznie zamkniętych. Przy opracowaniu zestawu ćwiczeń oraz dostosowaniu ich do możliwości pacjenta niezbędna jest pomoc fizjoterapeuty lub trenera.
Systemy mają szerokie zastosowanie nie tylko w rehabilitacji osób po urazach i podczas powrotu do sprawności ruchowej. Istnieją grupy zestawów dedykowane do prowadzenia treningu sportowego, fitness i ćwiczeń usprawniających.