Limfa jest płynem, tkanką łączną, która powstaje z przesączającego się osocza oraz niektórych produktów komórkowej przemiany materii. Naczynia limfatyczne są otwarte, zbierają płyn przez otwór i odprowadzają go pod niewielkim ciśnieniem do krwiobiegu. Limfa w naczyniach i gruczołach limfatycznych jest niemal nieruchoma. Drenaż limfatyczny ma przyspieszyć jej recyrkulację, a przez to zmniejszyć ryzyko opuchlizny limfatycznej, zakażeń bakteryjnych i ułatwić wiele innych procesów biochemicznych.
Drenaż limfatyczny może być wykonywany na kilka sposobów. Rozpatrywany jako technika masażu rozpoczyna się od odblokowania głównych węzłów (szyjnych, pachowych i pachwinowych), a następnie drobnych węzłów i naczyń limfatycznych. Ruchy masażysty są monotonne, nie ma tu urozmaiconych chwytów, tym bardziej, że naczynia limfatyczne położone są płytko. Masaż ten jest bardzo delikatny, wielu pacjentom udaje się nawet uciąć drzemkę.
Drenaż limfatyczny często jest pierwszym rozwiązaniem leczniczym w przypadku zastojów limfy i chłonki, które powodują obrzęki limfatyczne.
Pierwszą czynnością, którą należy zrobić, jest przygotowanie miejsca zabiegowego oraz pacjenta. Pomieszczenie musi spełniać wszystkie wymagania, natomiast pacjent musi zdjąć wszelkie ozdoby oraz odzież z masowanej części ciała. Przykładowo, chcąc zminimalizować obrzęk limfatyczny w okolicy kostki goleni, należy zdjąć ubranie z całej dolnej połowy ciała, ponieważ odzież może wstrzymywać przepływ limfy przez węzły pachwinowe. Bardzo ważna jest również pozycja pacjenta. Oznacza to, że opracowując kończyny, muszą one znajdować się powyżej poziomu serca (w tym celu najlepiej wykorzystać wałki, kliny lub klocki gimnastyczne). Kończyny muszą być dodatkowo zgięte pod niewielkim kątem.
Bardzo ważny jest kierunek wykonywania masażu. Drenaż limfatyczny zawsze wykonuje się od obwodu w kierunku ujść żylnych. Aby chłonka mogła zostać odprowadzona, należy najpierw udrożnić pnie limfatyczne i węzły chłonne leżące przy ujściu żylnym, a dopiero później można opracowywać dalsze części.
Wszystkie techniki powtarza się 4-5 razy. Całość musi być wykonana powolnym tempem (10-20 ruchów na minutę) i precyzyjnie.
Pozostałe wskazówki metodyczne:
- drenaż limfatyczny całościowy trwa zwykle 60 minut, natomiast częściowy około 20 minut;
- większe stawy opracowuje się dwukrotnie;
- jeśli nie ma przeciwwskazań, zabiegi można wykonywać codziennie do momentu ustąpienia obrzęków.
W drenażu limfatycznym stosuje się głównie 3 techniki:
- głaskanie;
- rozcieranie;
- ugniatanie.
Głaskanie powinno mieć charakter wyciskania. Fizjoterapeuta stara się objąć dłonią jak największy obszar ciała. Celem tej techniki jest przygotowanie skóry pacjenta do następnych technik.
Rozcieranie wykonuje się na 3 różne sposoby. Może być koliste, posuwiste bądź spiralne. Rozcieranie koliste polega na wykonaniu 3-4 kółek w jednym miejscu, a następnie przesunięciu dłoni i ponownym wykonaniu techniki w miejscu zachodzącym na jedną trzecią poprzedniego kółeczka. Rozcieranie posuwiste to głębokie i naprzemienne przesuwanie opuszkami palców lub całymi dłońmi w linii prostej. Z kolei rozcieranie spiralne to nic innego jak rozcieranie posuwiste, jednakże wykonując ruch okrężny.
Ugniatanie jest niezwykle ważne w drenażu, ponieważ jego celem jest właśnie przepchnięcie chłonki i rozluźnienie mięśni.